Geçmişin yolculuğuna çıktığınız an güçlü kadınları düşündüğünüzde aklınıza kaç isim geliyor?
Bir yüzün zihninizde belirmesi için onu belirli kategorilerde kodlamanız gerekir. Napoleon’u örneğin güç, imparatorluk, Fransa, lider, kumandan kavramlarıyla eşleştirirsiniz. Kant düşünme eylemini incelediğinde insanın kategorilerle eşleşme yaptığını görür. Bu eşleşmelerle de size sorduğum sorudaki gibi güçlü bir kadın figürü getiremiyoruz aklımıza. Tarihin tozlu kapılarını açtığımızda “Ben de burdayım, hem de buralara gelmek için çok acılar çektim.” diyen bir kadının misafiriyiz bugün. Hypatia’nın…
Önce Hüzün Sonra Övgü
İskenderiye’nin birçok alanda ün yapmış güçlü kadını Hypatia. Hani hikayenin sonunu hemen duymak istemezsiniz ya… Ben bu güçlü kadını daha iyi anlamanız için yazının geri kalanını siz okumadan söylemek istiyorum. Özgecan ve niceleri gibi katledilen kadınlardan biri Hypatia. Daha önceki yazımda Diana’nın 36 yaşında öldüğünden bahsetmiştim sizlere Hypatia da kısacık ömrüne birçok başarıyı sığdırarak 45 yaşında katlediliyor.
Babasının Göz Bebeği
Babası Theon, İskenderiye Üniversitesi’nde matematik hocası ve yöneticiydi. Kızının el sanatları, şiir, matematik, astronomi, geometri, felsefe gibi konularda iyi eğitildiğinden her zaman emin olmak isterdi. Hypatia hayatının merkezine felsefe ve bilimi aldığında gerçekliğin onlardan oluştuğunu fark etti. Aslında dogmatik dinlerin baskısından sıkılıp gerçeklik anlamını onlara yüklemeyi tercih etmişti.
“Bütün dogmatik dinler yanlışlarla doludur ve kendine saygısı olan bir kimse tarafından son gerçek olarak kabul edilmemelidir. Düşünme hakkını hep kullanmalısın, çünkü yanlış düşünmek hiç düşünmemekten yeğdir.”
Düşünmenin hiçbir şey yapmamaktan çok daha iyi olduğunu savunan Hypatia gerçekliğin bir sorgu süreciyle açığa çıkacağını öne sürdü yıllarca. Babası Theon’un onu yoldaşı olarak görmesiyle de ilerlemekten hiç vazgeçmedi.
İnançlara Olan Bakış Açısı
“Boş inançlar uğruna daha fazla dövüşürler çünkü boş inanç öylesine elle tutulmazdır ki çürütülmesi neredeyse olanaksızdır.”
Dogmayı ondan yüzyıllar sonra gelecek Kant’tan daha önce eleştiren Hypatia babasından bütün dinleri dinleyip kendi yolundan gitmeyi tercih etti. İskenderiye kütüphanesinin ihtişamıyla kendini okuma ve araştırmaya vermiş, ilişkisi olup olmadığını soranlara “Araştırmalarım ve peşinden koştuklarım ilişkimdir.” demekle yetinmiştir.
Gökyüzüne Parmağı Dokunan Kadın
Astroloji ve astronomiye oldukça fazla zaman ayıran Hypatia gökyüzünün dilini çözmeye çalışırdı. Kütüphanede ilgilendiği konuyla ilgili bütün kitapları okuyan bilgi avcısı astronomideki birçok bilgiyi de matematikle buluşturmayı başardı. Parabol hiperbol gibi şuan geometride kullanılan konularda bir ilke imza atarak dönemin bütün düşünürlerinin ilgisini çekmeyi başardı. Apollonius’un koniklerle ilgili teorilerini geliştirerek elips, parabol ve hiperbolün alanlarındaki farklılığına değindi. Geometriyle olan bu yakın teması sayesinde Atina Okulu tablosunda yer almıştır. Meşhur cümleyi duymayan yoktur “Bu okula geometri bilmeyen giremez!”
“Meyve veren ağaç taşlanır.” ne güzel bir atasözüdür ve Hypatia, Diana gibi güçlü kadınların neden hayata gözlerini yumduğunu çok güzel anlatır. İskenderiye Patrikhanesinin Hypatia’ya yaptığı çalışmalar yüzünden cephe alması onun sonunu hazırladı. Gökyüzünü anlamaya olan açlığın arttığı dönemde çalışmalarıyla bu açlığı doyuran Hypatia dogmacı kesim tarafından cani bir şekilde öldürüldü. Voltaire “sorgulama özgürlüğünün yok ediliş simgesi” olarak adlandırdığı Hypatia’yı Fransız Devrimi süresince örnek olarak gösterir. Bize Hypatia’nın geçtiği yarı aydınlık yolda şu cümleler kulaklarımıza iliştirilir: “Tüm karanlığa inat göğe bakalım…”
