Sınav haftasında kendinizi daha iyi tanımanıza yardımcı olabilecek, sınavlardaki başarılarınızı etkileyebilecek kadar önemli olan bir konu olan kronotip, neymiş bakalım gelin birlikte inceleyelim.
Kronotip, günün herhangi saatlerinde uyku, yemek yeme gibi davranışları yapmayı tercih ettiğinizi belirleyen bir durumdur. Sabahçıl, akşamcıl ve ortada kalanlar olmak üzere genel üç grup kronotip bulunmakta. Kronotip kişinin gün içindeki enerji seviyelerinden tutun iştah seviyelerine kadar birçok şeyi düzenliyor ve bu konuda daha bilinçli olmak kişinin elinden geldiğince gününü bu doğrultuda düzenlemesi sayesinde kendini daha verimli hissettiği bir hayat yaşamasına yardımcı olabilir.
Sabahçıllar, doğal hallerinde sabahın erken saatlerinde (05.00-07.00) zinde bir şekilde uyanan, günün ilk kısmını genellikle günün en verimli kısmı olarak geçiren insanlardır. Yetişkin nüfusun yaklaşık %5‘i bu gruba dahildir.
Akşamcıllar, doğal hallerinde daha geç saatlerde uyanan (09.00 ve sonrası) ve uyandığında yorgun, zihinsel olarak çok berrak hissetmeyen, gününün en verimli kısmını öğleden sonra-akşam saatlerinde geçiren insanlardır. Yetişkin nüfusun yaklaşık %25‘i bu gruptadır.
Bir de bu iki grubun ortasında olanlar vardır. Nüfusun yaklaşık %50’si ile çoğunluğu temsil eden bir gruptur.
Hangi tarafta olduğunuza karar veren temel şey ise genetik altyapınızdır. Bununla ilgili birçok gen belirlenmiş durumda ve bu genlere clockgen denir. Yani sabahçıllık ve akşamcıllık değiştirilebilir bir şey değildir. Çevresel etmenler kronotipinizi bozabilir mi? Kısmen, yalnızca ortalama 30-40 dk.’lık bir sapmayla uyku düzeninizi bozabilir.
Kişinin kendi kronotipine uygun olmayan bir düzende yaşamasına –örneğin akşamcıl bir insanın sabah çok erken kalktığı bir işinin olması– social jetlag denir. Uzun vadede bu durumun kişinin sağlığının negatif etkilediği bilinmektedir. İçinde yaşadığımız dünya, sabahçıllara göre düzenlenmiş durumda. Okul saatlerine, iş saatlerine vs. bakacak olursanız çoğu kişinin sabah 07.00 civarında uyanmasını gerektiriyor. Fakat akşamcıl bir insanın bu düzenin içinde yaşaması uykusuz kalmasına neden olduğu için uzun vadede verimliliğini düşürdüğü gibi sağlığını da negatif etkileyebilir. Yani sosyal medyada kişisel gelişim ve girişimcilik konulu hesapların “sabah erken kalkın gününüz verimli geçsin” mottosuna aldırış etmeyin. Sürdürülebilir olmayan popüler rutinler, sizi aksi yönde etkiler.
Klinik Psikolog ve Uyku Doktoru Michael J. Breus, sabah ve gece kronotiplerini de kendi içinde ikiye ayırıyor ve daha anlaşılır bir hale getirmek için hayvanlarla sembolize ediyor.
Yunus
Genellikle hafif uyurlar ve geceleri geç saatlere kadar oturmakta zorluk yaşarlar. Öğlen ve erken akşamüstü saatleri enerjilerinin en yoğun olduğu saatlerdir.
Aslan
Genellikle erken uyanırlar ve günün en enerjik saatlerini sabahları yaşarlar. Akşamın erken saatlerindeyse uykulu hissedebilirler.
Ayı
Enerji döngüleri güneşi izler. Güneşin doğuşuyla uyarı batışıyla uyumayı tercih ederler.
Kurt
Geceleri uyanık olurlar. Aslanların uyandığı saatlerde uyumaya başlarlar.
Gelelim sınav haftalarında yaptığımız yanlışlara! Birçoğumuz sınav yaklaşırken kendinde bulamadığı motivasyonu –ne acıdır ki :) – bir gece öncesinde bulabiliyor. Sınavdan önceki gece konuları yetiştirebilmek uğruna yok kahveye kola katmalar, yok enerji içeceklerini kafaya dikmeler gibi verimliliğinizi yalnızca yarım saat –hadi bilemedin 45 dk.– etkileyecek yöntemler yerine verimliliğimizi arttırmak adına kendi kronotipimizi tanımamız gerekir. Kronotipimiz genetik testlerle belirlenebileceği gibi kişinin günlük yaşamını değerlendirmesi ile de belirlenebilir. Böylelikle sirkadyen ritmimizi (vücudun gün ışığıyla paralel ilerleyen döngüsü) koruyarak vücut ve zihin sağlığımızı destekleyebilir; kendimiz için en uygun zamanda, en uygun işi yapmayı öğrendiğimizde konular da yetişir, finaller de geçilir, mezun da olunur.
